recensie: benjamin myers - the gallows poleVoor The Gallows Pole werd Benjamin Myers onderscheiden met de Walter Scott Prize, de Engelse prijs voor de beste historische roman van vorig jaar. Myers is er dan ook in geslaagd zo veel afstand te nemen van zijn research dat er een echte roman is ontstaan zonder dat hij de geest van de feiten onrecht heeft aangedaan.
door Theo Hakkert
Het is het ritme, het is de cadans. Het zijn de paukenslagen van de repeterende beat die de toon bepalen van The Gallows Pole, de machtige historische roman van Benjamin Myers (1976). Om de haverklap schrijft hij zinnen met opsommingen, niet gescheiden door komma’s maar steeds door ‘and’. Het gevolg is dat de roman een ongekende stevigheid kent en fier en zelfbewust overkomt. Sterk proza, dat is het. Met veel aandacht voor het landschap. De moerassen, de bomen, de wildernis, de geuren, het slijk.
The Gallows Pole vertelt het historische verhaal van een stel valsemunters uit Yorkshire. Het boek beslaat vier jaar slechts: van 1767 tot 1770.
In het moerasland heerst David Hartley. Hij leidt een groep mannen die eigenlijk leven van weven, jacht en landbouw. Ingewijden weten wat Hartley uitvoert. Hij knipt de randen van munten af, van de ponden en shillings en pennies. Deze randen worden omgesmolten tot nieuwe munten. Hij roept daarvoor de hulp in van een man die de hele roman een enigma blijft: The Alchemist, die er in slaagt een eigen munt te smelten en te slaan. Het enige wat Hartley nu nog moet doen is de streekgenoten ervan overtuigen dat ze hun Engelse geld, uit dat verre Londen, beter kunnen vervangen door de munten van Hartley en zijn Cragg Vale Coiners. Wie niet vrijwillig hierin meegaat, krijgt een hardhandig seintje. Je reinste maffia, maar het effect is wel dat de gewone lieden in Yorkshire er een veel beter bestaan door krijgen. David Hartley is de Robin Hood van de streek.
De Engelse koning kan het niet op zich laten zitten en stuurt William Deighton, een soortement officier van justitie, om de valsemunters op te pakken en op te sluiten of nog liever: op te hangen.
De rest van de feiten is op te zoeken. De moord op Deighton, het onderlinge verraad onder The Coiners, de executie van Hartley. Allemaal waar gebeurd, maar voor de literatuur is belangrijker van Myers ermee doet.
De inzet is meteen sterk. Een winkelier van een stadje verderop stuurt een loopjongen naar Hartley. Munten brengen. Hij wil meedoen. De jongen heeft een hond bij zich. Wat volgt is een prachtig gesprek tussen de jongen en Hartley. Waarbij de jongen de charismatische schurk, en passant, aan zijn titel helpt. Hij vertelt hem dat het verhaal gaat dat hij King David heet. Dat bevalt hem. King David. Hij gaat zichzelf daarna steeds meer in die rol zien. Tot hij zich echt King David waant. Zou het met wat minder poeha beter met hem zijn afgelopen?
De lezer zit dan allang in de poëtische cadans van Myers taal. Korte zinnen afgewisseld met langere, met daarin steeds die nevenschikkingen met and en and en and.
Eerder publiceerde hij drie romans, verhalen en poëzie. In zijn roman Richard schreef hij over de verdwenen popmuzikant Richie James Edwards, lid van Manic Street Preachers. Aan het begin van zijn loopbaan werkte Myers voor zo ongeveer alle grote Engelse muziektijdschriften.
Jack Bentley, de jongen met de hond, die hem meteen door Hartley wordt afgepakt, heeft overigens eerst kennis gemaakt met de vrouw van Hartley, Grace. Zo wordt ze door Myers geïntroduceerd:
‘There was a silence for a long moment and then the door opened and there stood an attractive woman. She appeared to Jack Bentley as fine and healthy-looking as a foal, her face flushed and fresh.’
Vijf korte woorden met een f.
Tien zinnen verderop, deze prachtige observatie:
‘She smiled. Jack Bentley saw that her teeth were strong, and again he thought of beautiful horses.’
Vorige week maakte Myers op Twitter bekend dat hij zijn nieuwe roman klaar heeft. Alleen nog alle woorden vervangen door betere, voegde hij daar aan toe. Zo zal hij ook aan The Gallows Pole hebben gewerkt.
De roman is gecentreerd rond David Hartley. Myers zet hem neer als de leider die geen tegenspraak duldt, maar die op beslissende momenten te zacht is. Hij heeft merkwaardige dromen. Hij ziet ‘s nachts moeraswezens dansen in de slaapkamer en andere ruimtes in het huis. Zo lang hij nog de baas is en de zaken floreren worden deze dromen en wanen nog afgedaan als een zottigheid. Tot de kreukels en barsten en William Deighton verschijnen, dan worden ze voor zijn omgeving symbool voor zijn zwakke karakter.
Het verhaal wordt onderbroken door de memoires die Hartley schrijft wanneer hij door William Deighton is opgepakt. In de pub nota bene, temidden van zijn manschappen, die geen hand uitsteken. In de kerker mag hij schrijven en het is in dit oud-Engels dat we zijn herinneringen en reflecties te lezen krijgen. Prima te volgen Engels overigens.
Het culmineert in zijn executie. David Hartley wordt opgehangen. Door Myers schitterend beschreven, als een bevrijding, in ronkende, bonkende poëzie. Filmisch ook.
Myers heeft zich gebaseerd op research en onderzoek. Ruimhartig dankt hij de lokale historici voor hun onderzoeken naar de Cragg Vale Coiners. Met name een van de nazaten van David Hartley, Steve, wiens boek nog niet is verschenen. Myers is sowieso verder gegaan. Dit is echt een roman. Zo een waarbij het ritme, die bonkende cadans, ook staat voor wat er aan komt, voor dat wat King David nooit van zijn leven tegen had kunnen houden. Het siert Hartley dat hij dit zag en voorvoelde. Hij kon de toekomst niet tegenhouden. Elders in de streek werden al fabrieken gebouwd. De nieuwe tijd, net wat u zegt. We zullen knechten en slaven zijn van het kapitaal en de hoge heren, beseft en voorspelt en weet hij. Deze distant drums van de toekomst, zeg maar gerust: het kapitalisme zijn hoorbaar in het ritme van Benjamin Myers’ sterke en stoere zinnen, en zichtbaar aan de beelden.
Het enige wat, naar mijn smaak, ontbreekt is een tussenhoofdstukje – hoe kort ook – over Grace. Deze sterke vrouw had meer verdiend. Sterk is bijvoorbeeld hoe ze zonder dat haar man het merkt een deel van het geld verstopt. Ook in het Yorkshire van 1768 was een meid op haar toekomst voorbereid.
Later, na de executie van haar man, zal ze – en dit is gestaafd met de feiten – cash een huis afrekenen waar ze in alle rust de rest van haar leven heeft gewoond. Meer Grace! Al valt alleszins te billijken dat haar rol er in die tijd een op de achtergrond was. Myers heeft voor deze diep indrukwekkende roman goed geluisterd naar de geest van de feiten. Een prominentere rol voor Grace had de balans verstoord. Maar toch.
Benjamin Myers: The Gallows Pole
370 blz. Bluenose Books Ltd