Theo HakkertNog tot eind september is in Kunstmuseum Picasso in Münster een tentoonstelling met 100 foto’s van de ultieme oorlogsfotograaf Robert Capa, die vijf oorlogen in zwart-wit vastlegde.
Dit zijn de namen. Ze openen luikjes in het brein en brengen zo de vorige eeuw in herinnering. Namen, en dus de personen, die de eeuw mede hebben vormgegeven, maar toch ook in de dagelijkse rondgang door het verleden niet meer voorkomen.
Chiang Kai-shek, de Chinese nationalist. Mevrouw Chiang Kai-shek. De Kwomintang. Zo lang niet meer gehoord.
Of Leon Trotski, met wie het allemaal begon voor Robert Capa. Hij was nog geen twintig toen hij erin slaagde Trotski in Kopenhagen op de foto te zetten tijdens een zo te zien vurige toespraak. In 1932. De Russische revolutionair Trotski wilde niet op de foto, nooit eigenlijk. Maar niemand zag in de jongeling de man die zou uitgroeien tot de bekendste oorlogsfotograaf van de twintigste eeuw, al had hij ook een andere kant.
Robert Capa (1913-1954) was een pseudoniem. Hij was een Hongaar van geboorte. Endre Ernő Friedmann veranderde niet alleen zijn naam, maar verklaarde bovendien dat hij een Amerikaan was. Dat hij geen Engels sprak, was hij even vergeten, maar toen hij zich in Parijse cirkels begaf, viel dat bij niemand op.
Het pseudoniem nam hij aan op aanraden van zijn vriendin Gerda Pohorylle, die zichzelf had omgedoopt tot Gerda Taro. Ze kwam al jong om het leven. Capa ging door, hij moet hebben beseft hoe kwetsbaar een mensenleven is. Vijf oorlogen heeft hij fotografisch verslagen. Van de Spaanse Burgeroorlog tot de conflicten in Indochina. Hij werd een van de oprichters van fotografencoöperatie Magnum.
In Münster hangt een fraaie selectie uit zijn 70.000 negatieven. Met uiteraard zijn bekendste foto’s, zoals die van D-Day, toen hij met de eerste soldaten de kust van Frankrijk bestormde. De eerste dag vielen er 2000 doden, Capa ontsprong aan de dans.
Shots van die dag, bibberende beelden van een branding, markeren een van de meest belangrijke dagen uit de wereldgeschiedenis.
Zijn beroemdste foto had hij toen al gemaakt. Die van een soldaat aan de vooravond van de Spaanse Burgeroorlog. Capa heeft de man gefotografeerd in de seconde dat een kogel hem treft. De soldaat valt achterover. Nog altijd niet is de discussie beslecht of deze foto in scene is gezet of ‘echt’ was. Wat aan de status van de foto, en Capa, alleen maar bijdraagt. Zoals ook getwijfeld wordt aan de authenticiteit van Yevgeny Khaldei’s foto van het hijsen van de Russische vlag op de Reichstag op 2 mei 1945.
Op de foto van Trotski staat hij met geheven handen, om het vuur van zijn betoog te onderstrepen. Capa had sowieso oog voor de dynamiek van handen. Er hangt een rijtje van vier foto’s met figuren met geheven handen. Een onbekende arbeider steekt ze omhoog uit woede, Leon Blum – ook zo’n naam die een luikje opent, deze oud-premier van Frankrijk die door het Pétain-regime naar Buchenwald werd gestuurd en dat overleefde.
Blum steekt zijn armen triomfantelijk de lucht in. Een ander lijkt in het soort vervoering dat eigen lijkt aan dirigenten. Een vierde uit zo zijn frustratie.
Capa was overal. Bij de bevrijding van Parijs fotografeerde hij onder anderen Charles de Gaulle – ook hier handen.
In Chartres legde hij vast hoe een Franse vrouw die een kind had gekregen van een Duitse soldaat en deze collaboratie moest bekopen met een kaalgeschoren hoofd en een optocht terug naar huis, waarbij ze wordt uitgelachen en weggehoond door een menigte vol leedvermaak.
Maar Capa had, zoals gezegd, ook een andere kant. De laatste tien jaar van zijn leven, inmiddels gevierd als oorlogsfotograaf, woonde hij in een sobere kamer in een luxueus hotel in Parijs. Vriend van Picasso, Ernest Hemingway en regisseur John Huston om er een paar te noemen. In de VS fotografeerde hij filmsterren, prachtig is zijn portret van schrijver William Faulkner.
Het was telkens een volgende oorlog die hem naar de slagvelden lonkte. Hij moet zich, met de jonge dood van Gerda in gedachten, bewust zijn geweest van de gevaren. Een misstap kon fataal zijn. Een misstap werd het. In de eerste Indochinese oorlog stapte hij op een landmijn. Hij stierf met zijn camera in de hand.
Die Wahrheit ist das beste Bild. Robert Capa – Retrospektive. Tot en met 29 september in Kunstmuseum Picasso Münster.
Om reden van copyright publiceren we hier geen foto’s van Robert Capa. Vind een selectie hier:
https://www.magnumphotos.com/photographer/robert-capa/