Theo HakkertJezus werd al snel gecanceld. In de volksmond, en in eigen gebruik tussen de broers Reid, die de Schotse band The Jesus and Mary Chain vormden en vormen, werd de groepsnaam binnen de kortste keren teruggebracht tot ‘the Mary Chain’.
Een onbegrepen band, niet alleen door de platenmaatschappij die hun eerste album ging uitbrengen. Eigenlijk ook door William en Jim Reid zelf. Ergens moet daar de verklaring worden gezocht voor de titel van het heerlijke boek dat over de band is verschenen: Never Understood. Het is weer een boek zoals ze de laatste tijd vaker verschijnen over muziekgroepen. Qua aanpak dan: alleen citaten. Soms van ‘getuigen’ en andere bandleden, of clubeigenaren, of fans et cetera, maar in dit geval komen de broers om en om aan het woord.
Dat werkt heel goed, al weet je natuurlijk nooit hoe de ghostwriter – hier Ben Thompson – met de gesproken teksten is omgesprongen.
Wat door deze werkwijze ook onderbelicht kan blijven, is hoe de broertjes Reid hun eigen talent hebben ontdekt. Ze hielden van muziek en wilden daar alles van weten en horen. Prachtig is de frustratie van William (1958) toen hij voor zijn dertiende verjaardag een platenspeler dacht te krijgen voor puur eigen gebruik, maar het was de bedoeling dat het apparaat in de huiskamer zou staan. Moest ‘ie ‘m delen met Jim (1961). Niet exact wat hij zich had voorgesteld.
There’s this society of coolness
Over de invloed van hun directe omgeving op hun muziek, en de cultuur waar ze zich toe aangetrokken voelden, zegt hij in Never Understood dit:
When you’re coming from a very mainstream household like we grew up in you have to find out for yourself about this other world of books and plays and music and drugs and sex – stuff that’s always been there but you never saw much of except when you went to the library. You realise there’s this secret society of coolness where there’s a guy called William Burroughs who’s a morphine addict and he writes these weird junkie books and he killed his wife when he was shooting the apple and you think ‘Yeah, these are my people!’
Zelf begonnen ze muziek te maken door het ongelukkige toeval dat hun vader werkloos werd. Hij gaf – hoe clever is dat?! – zijn zonen geld om zich verder te bekwamen en tot vader’s verbazing en ook onbegrip en ergernis kochten ze een Portastudio, de eerste vier-sporenrecorder, en begonnen muziek op te nemen. Dit was in 1983 en twee jaar later deden ze de muziekwereld versteld staan door hun zeer eigenzinnige debuutelpee uit te brengen: Psychocandy.
Zo snel kan het gaan, kon het gaan, ook toen.In het kielzog van punk en new wave kon veel en het kon rap. Psychocandy is een compromisloze plaat. ‘Stofzuigermuziek’ werd gesmaald. Ja, veel noise, maar de plaat heeft ook zijn tedere momenten. Zo begint de plaat alsof ‘ie door Phil Spector is geproduceerd, met drums die baden in galm, met gestreken gitaren en een verfijnde melodie: Just Like Honey. Drums overigens getoucheerd door Bobby Gillespie, later de grote man achter zo’n andere eigenzinnige Schotse band: Primal Scream. Voor de volledigheid: Douglas Hart op bas.
Platenmaatschappijen trekken vaak hun wenkbrauwen op bij compromisloze platen. Ze speelden het resultaat van hun zelfgeproduceerde plaat voor de bonzen en iemand vroeg de broers wanneer ze hun echte debuut gingen opnemen. Iets soortgelijks overkwam jaren later de Amerikaanse band Wilco met Yankee Hotel Foxtrot. De platenfirma weigerde het grensverleggende album uit te brengen. De band streamde de plaat, waarna een kleiner label, nota bene van dezelfde multinational, de band alsnog tekende. De plaat werd niet alleen een succes, maar geldt nu als een monumentaal meesterwerk.
Nederland maakte al snel kennis met de Schotten. Dankzij Fons Dellen, die in die tijd – midden jaren 80 dus – radio maakte voor de VPRO op wat toen nog Hilversum 3 heette. Hij verklaarde wekelijks zijn liefde voor ‘the Mary Chain’.
William en Jim Reid hebben de naam en faam dat ze zowel notoir bescheiden als ongeremd zijn. Live-optredens liepen – vanwege ‘never understood’ – nogal eens uit de klauw. ‘The new Sex Pistols’ schreven de tabloids. Ook nooit slecht voor een reputatie.
I hear the Velvets is as Bob Dylan singing with a Motown band
Hoe grensverleggend en onbegrepen die eerste plaat en de broers ook waren, ‘the Mary Chain’ sloot en sluit weg degelijk aan bij tradities. Bij Schotse bands – ze draaiden in hun jeugd ook gerust Chirpy chirpy cheep cheep van Middle of the Road -, bij Engelse new wave en ook de alternatieve rock uit de VS. Met Velvet Underground en Iggy Pop’s Stooges voorop.
William Reid: ‘I know there’s nothing that is 100 per cent original or new, but there are a few bands that it’s hard to figure out exactly where their music had its roots and The Velvet Underground were a good example of that. Obviously it didn’t come from nowhere – Lou Reed was clearly very into Bob Dylan and also very into a lot of early soul music, so the way I hear the Velvets is as Bob Dylan singing with a Motown band who are all on fucking speed and their equipment doesn’t quite work.’
Grappig aan het boek is dat de broers het lang niet altijd eens zijn over hun herinneringen. De een heeft het anders beleefd en onthouden dan de ander. Logisch, maar ook leuk.Uiteraard ging het onderling niet altijd over rozen. Er kwam drank in het spel. Jim wilde liefst verdwijnen. De snelle opkomst – in 1983 beginnen, in januari 1985 een platencontract tekenen en in maart 1985 al in New York optreden – hoe verwerk je dat? Never Understood.
In 1999 hield de band op te bestaan. De legende bleef, of groeide zelfs alleen maar. In 2007 begonnen ze weer. Met zo’n bandnaam is een wederopstanding nooit ver weg. Al duurde het nog tien jaar voordat er een nieuw album uitkwam. Begin 2024 gevolgd door Glasgow Eyes, een fantastische plaat weer. En nu dit verrukkelijke boek.
Never Understood: The Jesus and Mary Chain by William and Jim Reid. Uitgeverij White Rabbit.