Ilja Leonard Pfeijffer blijft een optimist en een dromer

Hij kreeg de behoefde om iets te dóen. Na al die jaren van schrijven over vluchtelingen, migratie en globalisering wilde Ilja Leonard Pfeijffer een bijdrage leveren.

Dus stelde hij zijn uitgever voor zijn columns te bundelen. Samen met een fragment uit de bekroonde roman La Superba, een gedicht uit de poëziebundel Idyllen, een liedtekst voor Ellen ten Damme en een reportage voor Vrij Nederland, werd het Gelukszoekers. Hij schreef een brief aan Europa, die nog niet eerder werd gepubliceerd, als opening van Gelukszoekers.

Zijn uitgever, de drukker, de boekhandels die Gelukszoekers zullen verkopen, íedereen die betrokken is ziet af van verdiensten. Zodat de opbrengst volledig kan worden ingezet om asielzoekers met een status aan werk te helpen. Zo kunnen zij de huur van een huis betalen, integreren en komt hun plek in de asielzoekerscentra vrij voor de mensen die nu hun land ontvluchten. En zo kan Ilja Leonard Pfeijffer daadwerkelijk iets dóen.

Gelukszoekers verschijnt dinsdag, maar werd zaterdagavond al gepresenteerd op Crossing Border in Den Haag. Precies 24 uur na de terroristische aanslagen in Parijs.
Hoe urgent en actueel kan een boek zijn?
En hoe wrang ook, dat Ilja Leonard Pfeijffer in de eerste column die hij selecteerde voor Gelukszoekers, uit 2007 voor NrcNext, schrijft dat hij hoopt dat hij over een jaar niet meer over dit onderwerp hoeft te schrijven.

‘Het getuigt niet van kracht en moed om Nederland de beschermen tegen andersoortigen, maar om hen als vanzelfsprekend te accepteren. Die moed wens ik Nederland toe, zodat ik het over een jaar over iets anders kan hebben.’
nrc.next, 9 maart 2007

Het was een vreemde week, ook. Vol contrasten. Ilja Leonard Pfeijffer werd de Jan Campertprijs toegekend voor zijn dichtbundel Idyllen. Een dag later bereikte de poëziebundel de shortlist van de VSB Poëzieprijs. ,,Felicitaties zouden ongepast zijn”, zei hij zaterdag op Crossing Border. Het toont hoe betrokken de dichter en romancier is, nu hij steeds vaker en in steeds meer verschillende genres publiceert over vluchtelingen en de harteloosheid die hen ten deel valt. Uitgerekend de Pfeijffer die een wel heel ambigue verhouding heeft tot geëngageerde literatuur, zet zijn talent in om nu ook in geld een bijdrage te leveren.
In Gelukszoekers zegt Ilja Leonard Pfeijffer wat hij te vertellen heeft, in de vele genres die hij tot zijn beschikking heeft en tot in perfectie beheerst. Hij stelt vast dat mensen die huis, baan en familie achterlaten om op zoek te gaan naar een beter leven en het risico nemen om dat met de dood te bekopen, zich niet laten weerhouden grenzen die gesloten worden. Er is een volksverhuizing gaande die de wereld zal veranderen. ,,Dat moeten wij accepteren.” Hij wil dat deze mensen die zoveel hebben moeten doorstaan, welkom zijn. ,,Geef ze een baan en laat ze integreren, ze zullen ons tot nut zijn.” Gelukszoekers ademt in alles wat er staat, deze boodschap.

‘Het enige dat zij willen is leven zonder de angst dat zij elk moment kunnen sterven. En als ze bereid zijn om hun eigen leven daarvoor op het spel te zetten, zal geen wet, muur of prikkeldraad hen tegenhouden. Ze zullen blijven komen’

In de brief aan Europa, waarin de classicus de mythe van Europa aanhaalt en de prinses, die volgens de mythe de naamgever van ons continent is, toespreekt als oude dame, verklaart hij het oude Europa dood. Scherp en barok tegelijk schetst hij hoe de ooit jonge en frisse prinses Europa een museum van herinneringen is geworden. Een gerimpelde dame die haar fantasieën uit Hollywood haalt, zich door China laat kleden en telefoongesprekken laat voeren door iemand in India.

‘U moet niet bang voor hen zijn. U heeft hen nodig. Zij zijn precies wat u nodig hebt. U hebt niets méér nodig dan hen. Zet uw ramen open en verwelkom hen.’ 

Alle respect voor de columns en reportages van de beschouwer die Ilja Leonard Pfeijffer óók is. In de geslepen vorm zit de meeste kracht. Het meest dichtbij komt Ilja Leonard Pfeijffer toch zijn met zijn roman La Superba. In het fragment in Gelukszoekers heeft Pfeijffer de werkelijkheid nauwgezet beschreven. ,,Alles is waar, behalve dan dat het niet waar is.”

Hij voert Djiby op, een vluchteling uit Senegal. Djiby is een ingedikte versie van alle vluchtelingen die Pfeijffer – hij deed nauwgezet onderzoek – sprak. Het verhaal van Djiby maakt hartverscheurend en indrukwekkend duidelijk wat niet alleen zij die vluchtten voor oorlog, maar ook degenen die voor armoede op de vlucht gingen, hebben moeten doorstaan. De romanfiguur Ilja hoort, in ruil voor vele biertjes, het vluchtverhaal van Djiby aan. En dat is het onvoorstelbare verhaal van velen.

Pfeijffer stelt zich – als romanfiguur – kwetsbaar op, ook. Hij is niet beter dan de gemiddelde weldenkende Nederlander die met empathie naar vluchtelingen kijkt. Hij wil ze op afstand houden. Uit lijfsbehoud.

‘Ik moet voorzichtiger worden om vriendschap te sluiten met dat soort mensen. Uiteindelijk verwachten ze toch dat je hen helpt. Ik had natuurlijk ook helemaal niet echt vriendschap met hem gesloten, maak je geen zorgen. Ik was alleen maar nieuwsgierig geweest naar zijn verhalen. Laten we het research noemen. Mijn interesse gold minder zijn persoon dan de horrorverhalen over zijn helletocht naar het beloofde land Europa, die ik hoop te kunnen gebruiken voor mijn roman waarin discriminatie van immigranten een majeur thema zal zijn. Maar professionele belangstelling wordt in die culturen maar al te vaak verward met vriendschap.’

Met Gelukszoekers toont Ilja Leonard Pfeijffer zijn eruditie, zijn visie en bijzondere betrokkenheid, maar ook zijn ware aard. Ondanks alles wat hij observeert en meemaakt, blijft hij een optimist.

‘Ik ben bang voor die angst. En ik ben bang dat zij zich zal waarmaken, als een selffulfilling prophecy, tenzij wij haar actief bestrijden met dromen over een betere wereld.’
nrc.next, 14 oktober 2011

Dromen over een betere wereld. ,,Ik heb geen keus.”

Ilja Leonard Pfeijffer: Gelukszoekers
€15,- Arbeiders Pers
De gehele opbrengst van dit boek gaat naar Werken zonder grenzen, een nieuwe organisatie die zich tot doel stelt vluchtelingen met een status aan werk(ervaring) te helpen.
Meer informatie: Werken zonder grenzen