Marjon KokAls Fiep Westendorp nog zou hebben geleefd, was ze op 17 december honderd jaar geworden. In 2004 overleed ze, na een carrière van op de kop af zestig jaar en nu is er Blikvangers, een lijvige herinnering aan een vrouw waar niemand ons aan hoeft te herinneren.
Generaties zijn met haar opgegroeid en telkens weer groeit een nieuwe generatie kinderen op met de tekeningen. Fiep Westendorp wordt nu geëerd met Blikvangers, een overzicht met bekend en onbekend werk van haar hand en woorden vol liefde.
Nog steeds gaat er geen dag voorbij zonder film, musical, tentoonstelling of boek waarin de door Fiep Westendorp getekende poezen, kleuters of andere personages een rol spelen. Ga naar de Hema, misschien wel de meest Hollandse winkel, en Jip en Janneke sieren borden, bestek, dekbedhoezen en regenpakjes. Fiep Westendorp wekte Jip en toen nog Jan-ne-ke tot leven in 1952 en dood zullen ze nooit gaan. Ouder worden ze ook niet.
Over Fiep weten we lang niet alles. In eenzaamheid maakte ze haar tekeningen, liever sprak ze er niet over. Maar wie haar kende wist: Fiep lijkt op haar creaties. ,,Ze zaten allemaal in haar verscholen: Floddertje, de poezen en al die andere beesten, de deftige dames en de ondeugende kinderen”, zegt Hedy d’Ancona in het voorwoord van Blikvangers. ,,Als ik haar werk zie, ontroert die herkenning mij.”
Hedy d’Ancona leerde Fiep Westendorp vijftig jaar geleden kennen tijdens de lunches die Wim Hora Adema regelmatig bij haar thuis in Amsterdam hield voor vriendinnen die tevens collega’s waren, medewerkers van de toen befaamde Vrouwenpagina van Het Parool (‘Voor de vrouw maar niet voor haar alleen’). Harriet Freezer, Hella Haasse, Annie M.G. Schmidt, Mies Bouhuys, Wina Born en anderen schoven aan. Het was geen damesclubje, al tekende Fiep ooit haar commentaar op de vrouwen door ze breiend te laten toekijken op hoe een hooggeleerde in toga onder de guillotine de genadeslag afwacht. Het waren vrouwen met een carrière. Een carrière waar Fiep Westendorp welbewust voor koos, gewoon, door niet te trouwen. Trouwen betekende in die tijd gedwongen stoppen met werken. Dat sloeg Fiep Westendorp graag over.
,,Het was geen gezelschap dat de incidentele bijeenkomsten benutte om het over huishoudelijke sores te hebben”, schetst Hedy d’Ancona ten overvloede. De vrouwen kenden elkaar door hun werk voor de krant en daar ging het dus over. ,,Waarmee ze bezig waren, waar ze vastliepen.” Hedy d’Ancona herinnert zich ook dat er over tuinen werd gesproken. ,,Over reizen, boeken, over de ellende in de wereld en het studentenprotest om de hoek.” Hoe verbonden de dames met elkaar waren blijkt wel uit het volgende: Later, toen Wim Hora Adema werd ontslagen bij Het Parool, waren alle vrouwen solidair en stapten op. Voor Fiep Westendorp een zegen. Het bracht haar de vrijheid om zich op andere opdrachtgevers te richten.
Opdrachtgevers. Want vrij werk heeft Fiep bijna niet gemaakt. Fiep moest in haar eigen levensonderhoud voorzien en dat deed ze bij voorkeur in opdracht.
Ze tekende. Reclame, voor het damesblad Margriet, omslagen voor volwassen boeken, maar vooral voor wat Annie M.G. schreef. Met echo’s uit de abstracte kunst. Wassily Kandinsky, Paul Klee, Karel Appel en Joan Miro. Ook al stelde Fiep naar eigen zeggen toegepaste kunst en illustratie boven de ‘echte’ schilderkunst, verwantschap is er.
Haar interieuren herinneren aan de jaren vijftig: dunne wandbevestiging, stoelen met spitse poten en niervormige bijzettafeltjes – maar ook knusse antieke kastjes. Smaakvol van kleur, maar altijd met haar eigen handtekening. Zoals ook de boekenpersonages die in ons collectieve geheugen staan gegrift, heel erg van Fiep zijn. Jip en Jan-ne-ke, Otje, Het schaap Veronica, Floddertje, Pluk van de Petteflet. En ze was ze allemaal. Een eigenzinnige dame, haar tijd ver vooruit. Honderd jaar zou ze zijn geworden, op 17 december. Al twaalf jaar dood maar nog steeds springlevend, mede door de Fiep Westendorp Foundation, dat haar indrukwekkende nalatenschap beheert en Blikvangers mogelijk maakte. Een boek dat niet alleen leven en werk van Fiep toont, maar ook een prachtig overzicht biedt van de ontwikkeling van de druktechniek in Nederland.
Maar wat Blikvangers misschien wel het meest duidelijk maakt is dat niet alleen Fiep Westendorp zal overleven, maar ook het boek. Het boek dat je kunt vastpakken, waar je in kunt bladeren, lezen, kijken en kunt ontdekken. Ook dat is de verdienste van Fiep Westendorp en iedereen die haar honderd jaar na haar geboorte in leven houdt.
Blikvangers
Een selectie illustraties van Fiep Westendorp met bijdragen van Hedy d’Ancona, Saskia de Bodt, Piet Schreuders, Aukje Holtrop en Gioia Smid.
Querido, 35 euro