Theo HakkertSandro Veronesi heeft de Europese Literatuur Prijs gewonnen voor zijn roman Zeldzame aarden, het vervolg op Kalme chaos. Vorig jaar zocht VersTwee hem in Rome op toen het boek zou verschijnen.
‘Spring maar achterop”, zegt Sandro Veronesi en hij klopt met een hand op de duozit van zijn oude scooter. Hij stuurt de Vespa van zijn oudste zoon vaardig tegen de heuvel op en parkeert bij de ingang van de botanische tuin op een van de flanken van de heuvel Janiculum. Na een korte wandeling omhoog ontvouwt zich een ongekend fraai panorama op Rome. De skyline van de eeuwige stad wordt door geen wolkenkrabber ontsierd.
“Behalve dan dat fascistische monument”, zegt hij, wijzend naar het grote witte gebouw Il Vittoriano dat in Nederland bekendstaat als ‘de bruidstaart’: het monument van koning Victor Emanuel II.
“Romeinen vinden dat de beste plek om hun stad te overzien. Als je daar bovenop staat, zie je het monument zelf namelijk niet.” Hij vindt een bank, half in de zon. “Als ik hier zit, staat die struik er mooi voor.”
Sandro Veronesi (56) heeft een vervolg geschreven op zijn meest succesvolle roman Kalme chaos (2005), dat drie jaar na verschijning werd verfilmd. In veel opzichten is zijn nieuwe boek Zeldzame aarden de tegenhanger van Kalme chaos. In die roman had veertiger Pietro Paladini genoeg van de woelige wereld en besloot hij, na de dood van zijn vrouw, zijn dagen door te brengen in en om zijn auto bij de school waar hij ‘s ochtends zijn dochter afleverde.
Aan het begin van Zeldzame aarden verliest hij, negen jaar later, binnen een dag al zijn zekerheden. Zijn baan, zijn nieuwe vriendin, zijn dochter, zijn rijbewijs, zijn geld. “Eigenlijk dacht ik dat ik het hoofdstuk Pietro Paladini had afgesloten”, vertelt Veronesi op het bankje. “Tot ik hem hoorde in de bioscoop.” Bij de verfilming van Kalme chaos was hij niet betrokken. “Daar was hij en sprak andere woorden dan ik had geschreven. Logisch, de scenarioschrijver moest het boek bewerken.”
Toen wist de auteur dat hij in Paladini de ideale figuur had gevonden om te schrijven over de sociale veranderingen in Italië van de laatste jaren. “Als een periscoop dook hij weer op.”
In een razend tempo, door Veronesi briljant en in grootse stijl beschreven, verliest Paladini nu dus al zijn zekerheden. “Ik moest hem laten inzien dat alles en iedereen om hem heen, van familie tot collega’s, te lijden had onder zijn niet-aflatende stroom aan leugens en halve waarheden. Hij moest het aan den lijve ondervinden”, zegt de schrijver en hij knijpt in het vel van zijn linkerarm.
De figuur van de leugenaar vertegenwoordigt voor hem de mentaliteit van de Italiaan. “Hij laat zien wat er fout is aan een Italiaan te zijn. Het is hier zo gemakkelijk en verleidelijk om niet eerlijk te zijn. Eerlijk zijn is een job. Pietro Paladini is een komediant voor zichzelf. Hij heeft niet eens in de gaten dat hij een rol speelt.”
De gebeurtenissen op die ene fatale dag brengen hem tot inkeer en inzicht. Pas dan is hij klaar voor een nieuwe confrontatie met zijn dochter. “Zij is inmiddels 18 en heeft allang door wat Pietro al die tijd heeft verdrongen.”
Ook Zeldzame aarden heeft Sandro Veronesi geschreven in de huiskamer. Zijn woning bevindt zich een aantal straten verderop. “Ik heb nooit een werkkamer gehad. Ik schrijf aan de grote tafel, met mijn kinderen om me heen. De televisie staat aan. Ze kijken sport of cartoons. Soms vallen vrienden binnen.”
Hij heeft er niet alleen mee leren leven, het heeft hem juist veel gebracht. “Uiteraard is dat uit nood geboren, omdat ik geen geld had voor een schrijfkamer. Kijk om je heen: Rome is prachtig, maar erg duur. Dus moest ik wel in de huiskamer werken. Nu voed ik mijn boeken met alle onderbrekingen en ruis. Ik weet dat als ik niet bedenk wat ik nodig heb, het vanzelf bij mij komt. Ik doe geen deuren dicht. De wereld komt bij mij.”
Voorbeelden te over. Zo zat hij ooit te broeden op een woord, maar kon het niet vinden. Hij had een alternatief, maar er was een nog beter woord. “De televisie stond aan. Een voetbalwedstrijd. In de rust gaf Fulvio Collovati, een oude stopper van AC Milan en speler van het winnende WK-elftal van 1982, een analyse. Hij gebruikte opeens precies dat ene woord waarnaar ik zocht.”
Is dat nog het gelukkige toeval van één woord, twee ontmoetingen hebben belangrijk bijgedragen aan Zeldzame aarden. Zo is hij ook aan de titel gekomen en daarmee aan de schitterende metafoor die aan het boek ten grondslag ligt.
“Ik werd gebeld door een oud-klasgenoot van de middelbare school. We hadden elkaar dertig jaar niet gezien. Hij werkt nu als econoom aan de universiteit van Siena en wilde mij iets voorleggen. Tijdens het gesprek begon hij over zeldzame aarden. Mineralen en andere stoffen die diep verborgen zitten in stenen en waarbij, om die zeldzame grondstoffen vrij te krijgen, al het andere moet worden vernietigd. Die stoffen zijn heel belangrijk tegenwoordig.” Hij wijst op de iPhone. “Dat ding kan niet bestaan zonder die grondstoffen.”
Veronesi legde de metafoor van de zeldzame aarden in de mond van Paladini’s dochter Claudia. “Mineralen zijn iets waarover je alleen maar hoort en waar je kennis mee maakt op de middelbare school.”
Zo gaf deze oude vriend hem ongevraagd cruciale bouwstenen voor de roman. “Ik had ook kunnen zeggen dat ik geen tijd voor hem had, omdat ik aan een boek zat te werken. Dat heeft mij geleerd me nooit met deuren en ramen dicht in een kamertje af te zonderen”
De roman eindigt met een artikel uit een IJslandse krant. Dat werd hem in de schoot geworpen. “Rolling Stone vroeg of ik Jovanotti, een van Italië’s grootste sterren, wilde interviewen. We hadden allebei geen tijd om elkaar te ontmoeten. De vragen en antwoorden over en weer gingen per e-mail. Nadat het interview was gepubliceerd, bleven we mailen. Stuurde Jovanotti mij drie weken later een scan van dat krantenstuk. Hij vond het iets typisch ‘veronesisch’ hebben. Het perfecte eind van mijn roman! Had ik de wereld niet binnengelaten, dan had ik dit boek niet kunnen afmaken. Dus nooit de deur dicht doen.”
Dat heeft ook te maken met het soort boeken dat hij schrijft, beaamt hij. “Ik voed mijn romans met de werkelijkheid van nu. Geen historische romans. Dan zou ik research moeten doen. Daar kon Collovati mij niet bij helpen. Ik schrijf over de geschiedenis van nu. In de hoop dat er veel informatie in belandt over hoe het leven in Italië was aan het begin van de 21ste eeuw. Die dingen gebeuren voor je raam. Zet dat raam dan open.”
Sandro Veronesi: Zeldzame aarden.
Prometheus
foto: Irene Bonacchi