Voor haar nieuwe roman, The City Changes Its Face, heeft Eimear McBride de twee hoofdpersonages van haar roman The Lesser Bohemians, uit 2016, terug op het toneel geroepen. Zo veel maanden later gaat het met Eily en Stephen nog altijd niet soepel.
Zo begon het. Eily, toen nog 18, komt in The Lesser Bohemians (vertaald als De mindere goden) van Ierland naar Londen om Drama te studeren en krijgt een relatie met een oudere acteur, Stephen, veertiger. Ze hebben beiden een bewogen verleden en hun puzzelstukjes vallen niet soepel in elkaar.
Aan het eind van The Lesser Bohemians is het juli 1995 en de laatste zinnen gewagen van hoop en wederzijds begrip. Maar een maand later – en daar begint The City Changes Its Face – blijkt dat de relatie nog altijd broos is. Ze zijn verhuisd naar Camden en moeten duidelijk nog landen in de andere buurt. Stephen heeft de mazzel dat hij een rol heeft in een nieuwe theatervoorstelling; Eily heeft het zwaar met iets dat tussen hen is gebeurd.
Waar Eimear McBride (49) in The Lesser Bohemians in het hoofd kroop van Stephen, verkeert de lezer nu vooral in dat van Eily. Wat er precies is gebeurd blijft lang ongewis, maar de pijn, verwijten en frustraties (ook seksuele, van Eily’s kant) over en weer leiden uiteindelijk tot explosies. Een pot piccalilly knalt tegen de muur, er vloeit bloed. Eily is nog niet los van hun vorige woning. Was het nog maar zoals toen. Ze is jaloers, op het onredelijke af. Zo verwijt ze Stephen dat hij op het toneel een actrice moet zoenen, maar dat staat gewoon in het script.
Al snel komt er een derde personage in het spel. Grace, de dochter van Stephen uit zijn eerdere huwelijk, komt vanuit Canada over. Vader en dochter zien elkaar voor het eerst in lange tijd. Het maakt dat de situatie thuis nog ongemakkelijker wordt. Eily zoekt de intimiteit die haar zou bewijzen dat Stephen nog net zo van haar houdt, maar het huis is nogal gehorig. Met Grace komt bovendien de herinnering van Stephen’s ex het huis binnen.
Wat de roman bijzonder maakt is de gedurfde stilistische aanpak van Eimear McBride. Al bij haar debuut, het inmiddels vermaarde A Girl Is a Half-formed Thing (dat eerst negen jaar door uitgevers werd geweigerd), werd ze benoemd, ook buiten Ierland, tot opvolger van James Joyce en andere Europese modernisten.
Voor The City Changes Its Face heeft ze opnieuw een prikkelende vorm gevonden. Het is Eily die vertelt. Dat gaat grotendeels in de jij-vorm gericht tegen Stephen, maar veelal blijft het bij gedachten. Ergens zegt ze tegen zichzelf: ‘What a great thing it is that thinking is private’.
De dialogen geeft ze weer inclusief de denkpauzes en aarzelingen. Dat doet ze door extra spaties tussen woorden en zinsdelen te plaatsen. In een kleinere letter staan daar bovendien tussendoor allerlei snelle gedachten en reacties bij de dialoog.
De dialogen springen in, terwijl de beschrijvende teksten ‘gewoon’ linkslijnend zijn afgedrukt. Even wennen, maar deze vorm is minder taai dan bijvoorbeeld die van A Girl Is a Half-formed Thing, en al snel leest het soepel.
Maar daarmee zijn we er nog niet. Stephen – en hier komen we alsnog in zijn hoofd terecht, maar dan anders – heeft een film gemaakt, een autobiografische film. Eigenlijk voelt hij er weinig voor om die aan Eily te laten zien, maar met Grace erbij gebeurt het alsnog. Stephen wordt gespeeld door een vriend, met wie Eily al eens iets heeft gehad.
Vanaf dat moment lijkt het alsof de lezer rechtstreeks het filmscript te lezen krijgt, maar ook dit is vanuit Eily’s beleving beschreven. Ze leert op deze manier veel over Stephen, en Grace over haar vader. De film is ijzingwekkend. Veel geweld. Eily beschrijft het scene voor scene, zonder dialogen, het is pure beschrijving.
Tegelijk is het film, en hoe autobiografisch ook, het is altijd een afgeleide vorm, het verhaal krijgt een interpretatie. Wat is waar? Of schuift de filmische weergave het autobiografische aan de kant? Stephen vindt dat prima, het is wat hij heeft gezocht. Zoals het beeld van Bob Dylan na A Complete Unknown anders is geworden (maar nog altijd Unknown – de titel is perfect gekozen, Dylan blijft een enigma), zo is Stephen nu de man zoals hij uit zijn eigen film naar voren komt. Hij zegt: ‘Pretty autobiographical, yes. Fictionalised to some extent but essentially (spaties) the same’.
En: ‘It’s (spaties) generating distance and I don’t mind that change’.
(Om het nog gecompliceerder te maken: Eimear McBride heeft in 2023 een korte film geregisseerd naar eigen script: A Very Short Film About Longing. Een kwartier lang. Over een liefdesdriehoek. De film was vorige maand op de BBC, maar verder is er merkwaardig weinig over te vinden en of er een verband is met de film van Stephen is onduidelijk.)
Net als aan het eind van The Lesser Bohemians is hier aan het slot van The City Changes Its Face de suggestie dat het paar elkaar weer heeft gevonden. ‘We’re returned from the dead’, meent Eily.
Eimear McBride heeft in een Iers interview al aangekondigd dat er nog een boek rond Eily en Stephen komt. Dat belooft voor de personages niet veel goeds, maar voor de lezer van onconventioneel proza juist wel.
Eimear McBride: The City Changes Its Face. 327 p’s. Faber.