Marjon KokIn Zuid-Afrika kan hij niet meer over straat. En sinds 13 uur werd uitgekozen tot thriller van het jaar, is Deon Meyer ook in Nederland geen onbekende meer. Hoezeer hij bij Nederland is gaan horen, blijkt wel uit het feit dat Deon Meyer nu is gevraagd het geschenkboek te schrijven voor Spannende Boeken Weken 2017. Hier het interview met de Zuid-Afrikaner bij het verschijnen van Spoor, waarin Deon Meyer even alle regels loslaat en het experiment aangaat. ,,Ik was een gevangene van de regels.”
Hij spreekt Engels, Duits, Frans en een beetje Xhosa. Maar Deon Meyer (Paarl, 1958) schrijft zijn boeken in het Afrikaans. Zijn moedertaal. De taal van thuis. En hoewel hij interviews het liefst in het Engels geeft, wil hij voor één keer best van die regel afwijken. ,,Afrikaans is de zoetste taal.”
Regels breken. Dat is precies wat hij heeft gedaan met Spoor, zijn dikste thriller tot nu toe. In het boek lopen drie verschillende verhalen door elkaar. Lemmer, een onorthodoxe bodyguard, raakt betrokken bij een smokkeltransport van twee zeldzame zwarte neushoorns. Milla Strachan ontvlucht haar gezin en krijgt een baantje bij een geheime dienst die een terroristische aanslag op het spoor lijkt. En privédetective Mat Joubert moet de verdwijning van een pas getrouwde jongeman zien op te lossen. De ontknoping is totaal anders verwacht. Wie Spoor na de laatste bladzijde dichtslaat, zal verbijsterd zijn.
Deon Meyer lacht. Hij realiseerde zich tijdens het schrijven maar al te goed dat hij een behoorlijk risico nam door het zo te doen. ,,Spoor is eigenlijk drie thrillers in één. Je moet alle karakters introduceren, verhaallijnen onderbreken. Ik wist dat ik de lezer makkelijk kwijt zou kunnen raken. Het was glad ijs.”
Hij heeft het evenwicht kunnen bewaren. Het lukte Deon Meyer te breken met de tradities en regels van een thriller zonder de lezers van zich te verwijderen. Talloze brieven kreeg hij, van mensen die om een sequel vragen. Zij willen weten wat zich na de ontknoping afspeelt. Deon Meyer schudt zijn hoofd bij wijze van antwoord. Zijn volgende zaak zal weer opgelost worden door inspecteur Bennie Griessel van de SAP, de Zuid-Afrikaanse politie. Een geliefde antiheld die in Spoor heel even wordt genoemd als de buurman van iemand die helpt de zaak van Mat Joubert op te lossen.
Een experiment. Deon Meyer had het nodig. „Hoe meer ik schreef, hoe meer ik me realiseerde dat ik een gevangene van de thrillerstructuur was geworden. Ik wilde uitbreken. Even buiten de gebaande paden lopen. Kijken hoe ver ik kon gaan, wat de lezer nog zou accepteren.” Een waardevol experiment, ook voor zijn toekomstige boeken. „Ik heb er een hoop van opgestoken.”
Maar in Cobra, de thriller die volgend jaar mei verschijnt, speelt Bennie Griessel weer de hoofdrol. Deon Meyer vindt het heerlijk om na Spoor weer thuis te komen in een traditie. „Als ik een lekker verhaal in mijn hoofd heb, kijk ik welke karakters ik nodig heb. Bennie Griessel is al een geliefde hoofdpersoon. Hem opvoeren bespaart mij een klomp werk”, zegt hij. De vrees dat hij opnieuw stagneert bij het schrijven is er niet. „Het schrijven van Spoor heeft mij baie veel geleerd, blij gemaakt ook. Maar nu wil ik terug naar de traditie.”
Zijn verhouding met de traditionele thrillerstructuur is nu weer vriendschappelijk, zegt hij. „Jezelf als schrijver uitdagen kan op verschillende manieren. In Cobra experimenteer ik met de taal van een karakter. Een bruin karakter. Je kunt niet elke keer met structuur bezig zijn. Er zijn zoveel manieren om een verhaal te vertellen. Met elk boek leer je iets. Elk boek maakt je een betere schrijver.”
Waar eindigt dat? Ooit in de ultieme thriller? Deon Meyer denkt het niet. „Ik ben mij bewust van mijn gebreken. Met ieder boek probeer ik bij het boek te komen dat ik eigenlijk wíl schrijven. Als iets af is, ben ik nog steeds niet tevreden. De karakters, beschrijvingen, dialoog, spanningsboog; zoveel elementen die je recht moet krijgen. Ik zou dolgraag John Coetzee willen zijn.”
Een wonderlijk dilemma, realiseert hij zich. Want tegelijk is zijn schrijversnaam een handelsmerk geworden, met een grote schare loyale lezers. Sinds vorig jaar zijn thriller 13 uur door Vrij Nederland werd uitgekozen tot de beste thriller slaan ook in Nederland zijn boeken behoorlijk aan. Een verklaring daarvoor heeft Deon Meyer niet. Na enig aandringen: „Ik denk dat het tijdperk waarin Zuid-Afrika zich momenteel bevindt, maakt dat mensen nu bereid mijn thrillers te lezen. Een samenleving na de apartheid; zoveel verschillende volken in één land; hoe zal het zich ontwikkelen? Ik denk dat er een zekere tijd moest verlopen voordat Nederlanders bereid waren Zuid-Afrikaanse boeken een kans te geven.”
Hij realiseert zich dat Nelson Mandela degene is die ook hem een kans heeft gegeven. „Het is heel erg verdrietig dat Madiba dood is. Een man die ik meer dan wie ook respecteerde en dankbaar zal zijn voor zijn wijsheid en leiderschap op het moment dat mijn land dat het hardste nodig had. Mandela is een groot voorbeeld. Hij heeft Zuid-Afrika op een vreedzame manier naar een democratie geleid. Zonder hem had ik nooit een carrière als schrijver kunnen hebben.”
De keerzijde van zijn succes is dat hij niet meer over straat kan zonder herkend te worden. Dat mensen vrijmoedig een praatje met hem maken, of hem aanstaren, Deon Meyer voelt zich er ongemakkelijk bij. Lastig ook, voor een schrijver die graag onzichtbaar is. „Ik wil een waarnemer zijn. Een buitenstaander die beloert.” Het betekent dat hij minder tijd in Zuid-Afrika doorbrengt. Jammer, maar hij moet zijn waarnemingen op een andere manier zoeken. „Ik trek naar andere plekken en probeer anders te kijken. Verandering is een katalysator voor creativiteit. Zelfs al word je herkend op straat, kun je waarnemen zonder betrokken te worden. Ik maak bijvoorbeeld geen oogcontact, maar probeer meer te luisteren.”
Succes willen hebben is ook iets inleveren, zegt hij. En het heeft ook voordelen. „Ik kan de wereld zien. Reizen. Ik ontmoet de meest wonderlijke mensen.” Bovendien: „Dat jij als uniek mens met een eigen leven en wereldbeschouwing boeken kunt schrijven die veel mensen willen lezen, daar ben ik dankbaar voor.”
Deon Meyer: Spoor
Vertaling: Martine Vosmaer en Karina van Santen
464 blz. 19,95 euro. E-boek 15,95 euro
Uitgeverij AW Bruna