In Florence word je door Tracey Emin met open benen ontvangen. Haar openheid is totaal. Ruw, in enkele lijnen geschetste vrouwen, naakt. Zelfbevrediging, menstruatie, een bloedende baarmoeder, niets wordt verhuld.
Dit is de kunstenares die in 1999 een tweepersoonsbed wist te etaleren als een slagveld. Bebloed ondergoed, peuken, condooms, lege flessen.
Het is allemaal een op een autobiografisch, wat natuurlijk niet per se zo hoeft te zijn, maar hier leidt het geen twijfel.
Een citaat: ‘Every image has first entered my mind, travelled through my heart, my blood – arriving at the end of my hand. Everything has come through me.’
Wat nog de mogelijkheid open laat dat het allemaal van buiten komt, maar zo is het niet. Tracey Emin (geb. 1963) heeft haar leven in kunst vervat. Haar lijden en extase, haar twijfels en angsten, haar eenzaamheid en haar spijt, haar verlangens en haar pijn. De kunstwerken volgen de lijnen van haar leven, een leven dat hier wordt samengevat in de titel van de tentoonstelling: Sex and Solitude. Het staat in neon op een gevel van Palazzo Strozzi boven een ingang – let op, er zijn er meer.
De schilderijen in de zalen zijn in de meerderheid, het eerste dat de aandacht trekt is echter een enorm bronzen beeld van wat bij nadere bestudering – iets dierlijks? – een vrouw op handen en knieën blijkt te zijn, haar achterste naar de hoofdingang: Followed You To The End. Verderop, boven is meer brons, vaak ruw bewerkt, soms subtiel. Ze heeft ook met stoffen gewerkt, getekend.
Contouren in enkele lijnen
Er is meer neon, meteen al in de eerste zaal. Een tekst, een gedicht: Love Poem for CF (uit 2007), ernaast een schilderij dat de toon zet. De contouren van een vrouwenfiguur, haar benen wijd, het lijf omgeven door een dunne lijn, alsof het een scherf is. De kleuren zijn grijs en rood – en dat zal zo blijven tot in latere zalen het zwart de overhand krijgt.
Wat volgt is een serie in grijs en rood. Als er zwart is, is dat het bed of het haar. Een paar ligt op zo’n bed. Dit heet: Non-fuckable. De hand van de ene figuur beroert de vagina van de andere. In een van de laatste zalen keert dit paar, dan wel dit beeld terug op We Fell From The Sky. Maar dan in zwart, wit en grijs. Alsof de strijd is gestreden – en verloren.
Ze vond dat ze zichzelf moest straffen
En strijd is er geweest, niet zo zuinig. Toen ze zwanger werd was Tracey Emin gestopt met schilderen, legt ze uit in een tekst van drie alinea’s. Van de geur van olieverf en terpentijn werd ze fysiek onpasselijk. Na een abortus kon ze niet langer schilderen, ze vond dat ze zichzelf moest straffen door te stoppen met wat ze het liefste deed: schilderen. Ze haatte haar lijf, was bang voor het donker, was te bang om te slapen. Schuld voelde ze. Ze besloot zich op te sluiten in een doos, in een galerie in Stockholm, en gaf zichzelf ruim drie weken om de lucht te klaren. ‘And I did’.
Ze schilderde daar nadrukkelijk in lijn met mannelijke kunstenaars wier invloed onmiskenbaar is: Schiele, Picasso, Munch. Zo pakte ze het vrouwenlichaam terug van deze mannen. Denk ook aan Courbet’s L’origine du monde. Niet langer de male gaze, de geopende benen zijn van deze vrouw zelf.
Maar het duurde daarna nog vijf jaar voordat ze vanuit zichzelf weer kon schilderen. Oef.
De thematiek bleef. Lijden en leven, liefde en verlies. Een hartekreet schreeuwt de bezoeker tegemoet bij binnenkomst van een zaal, a la graffiti, in kapitalen op een zwarte achtergrond:
I WANTED YOU TO
FUCK ME SO MUCH
I COULDN’T PAINT
ANY MORE
Those Who Suffer LOVE is een neon bij een animatiefilm van twintig seconden met dezelfde titel, allebei uit 2009. De film toont een in enkele lijnen getekende vrouw, gezichtloos, masturberend – en onafhankelijk.
Haar atelier nagebouwd
Haar atelier is nagebouwd. Een puinhoop – een onopgemaakt bed, knijpflessen met verf, schetsen aan waslijnen en wanden, etenswaren – maar zo gepresenteerd houdt het toch iets gekunstelds.
Ze nam een abortus dus en later besefte ze dat ze nooit een moeder zal zijn. Ook dat verwerkte ze, in een patchwork met teksten: ‘I do not expect to be a mother but I do expect to do die alone’. Door te werken met textiel zet ze de traditie dat het vaak vrouwen, en dus mogelijk moeders, zijn die textiele werkvormen bezigen op scherp.
Nadat haar eigen moeder was overleden maakte ze haar eerste grote bronzen beeld: All I Want Is You. Mooi hoe het in gesprek is met het schilderij You Should have Saved me in dezelfde ruimte.
Pijn en vrijheid
Nog niet genoeg geleden? In 2020 werd ze geopereerd. Kanker. In 2022 resulteerde dat in een serie prints. Trauma, genezing, vertwijfeling. Donkere sfeer overheerst. Haar vrouwenfiguren laten de pijn zien, maar ook hun vrijheid.
Wat een leven is in deze tentoonstelling verwerkt. Tracey Emin is compromisloos in haar opstelling, haar hele werkzame leven. Misschien vroeg het geen durf of moed toen ze eenmaal deze keuze had gemaakt. Kracht zeker wel.
Tracey Emin: Sex and Solitude. Tot 20 juli. Florence, Palazzo Strozzi.
Op Emins werk zit copyright. Zoek haar kunst op internet.