Helden van de grens zou zo maar eens de beste roman van Dave Eggers kunnen zijn. Het is zijn meest traditionele qua vorm en de meest optimistische, al houd je als lezer voortdurend je hart vast.


Het is niet het minste literaire landschap dat Dave Eggers betreedt in zijn nieuwe roman, Helden van de grens. Hij laat zijn drie hoofdpersonen – Josie en haar jonge kinderen Paul en Ana – afreizen naar Alaska. Een gebroken gezin in Alaska. Alsof de geboren Alaskaan David Vann hier niet de scepter zwaait.
David Vann, wiens debuut Legende van een zelfmoord (novelle, met aanpalende verhalen) en zijn roman Caribou Island Alaska als letterlijk ijskoud, kil, doods decor hadden – bij familiedrama’s van Griekse proporties. Dan moet je van goede huize komen om deze Amerikaanse staat als decor te kiezen.

Maar Dave Eggers komt, zoals bekend, van goede huize. Hij wijst Alaska impliciet aan als laatste uithoek voor Josie en haar gezin om een nieuw leven te vinden, en bij uitbreiding voor iedereen die op drift is. Het is belangrijk niet de originele titel van de roman uit het oog te verliezen: Heroes of the frontier.
De frontier was de denkbeeldige lijn tussen het ontdekte en nog niet betreden deel van de VS. Eggers duwt Josie’s krakkemikkige camper naar het laatste stuk Amerika. Weliswaar is het ontdekt, maar de boodschap van de roman is toch dat hier nog een leven mogelijk is zonder ballast.

De ballast voor Josie is haar relatie met de vader van Ana en Paul. Deze Carl is een wispelturig, egoïstisch warhoofd, die zelden afspraken nakomt, zich inschrijft voor de gekste cursussen. ‘Een man zonder ruggengraat en met zwakke darmen’. Een van zijn weinige talenten is zijn timing om te verdwijnen als hem iets gevraagd zou kunnen worden wat niet in zijn kraam te pas komt.
Josie pakt de kinderen in de camper en vlucht. Dit is geen leven. Ze is bang dat Carl zijn kinderen wil opeisen, terwijl hij in Florida is gaan wonen. Dus: wegwezen en hopen dat ze van de radar kunnen verdwijnen. Ze kent nog iemand in Alaska.

Tegelijkertijd is Josie op de loop voor alle andere demonen die ze heeft weggestopt, maar gaandeweg de reis melden ze zich een voor een. De confrontaties zijn weinig zachtzinnig, maar ze slaat er zich met verve doorheen. Terwijl deze lezer de hele tijd het gevoel hield dat elk moment haar nieuwe vrijheid ineen zou storten. En dat is wat deze roman van Eggers bijzonder maakt. Het is uiteindelijk een van zijn meest optimistische.  Op persoonlijk niveau dan, van Josie en haar kinderen.
Het zijn geen lachspiegels die hij de VS voorhoudt. Maar het ligt er niet zo bovenop als in eerdere boeken van Eggers. De vinger aan de pols van het zieke Amerika was er bij Eggers altijd, maar niet eerder is hij erin geslaagd deze kritiek zo, je zou bijna zeggen organisch in een roman onder te brengen. Het zit verpakt in een road novel die spannend is, ontroert en confronteert, maar ook herhaaldelijk een lach op het gelaat tovert. Vooral door de kinderen.

Steve Rhodes Dave Eggers
(Dave Eggers, foto Steve Harris)

Met Josie’s dochtertje Ana heeft Eggers een onvergetelijk kind-personage geschapen. Hij zet haar neer in korte scènes, soms op de achtergrond. Zoals een kind soms, in zichzelf gekeerd, aan het spelen kan zijn. Ana is een kleine anarchiste. Josie heeft zich erbij neergelegd dat Ana alles afbreekt wat ze in handen krijgt. Ze is nog geen tien tellen in een toilet of de handdoekrol ligt al in barrels. Bij speelgoed gaat ze onmiddellijk op zoek naar de zwakke stee. Daarbij ter zijde gestaan door haar broer Paul, haar vleesgeworden engel die haar toujours beschermt. Wat een fantastisch stel. Laat de film maar komen.

Josie is heel inventief in het uitwissen van sporen die Carl mogelijk zou kunnen oppikken om haar kinderen af te pakken. Ze vertrekt telkens op het juiste moment. Illusies over de grootheid van het land heeft ze allang niet meer. In haar jeugd was ze gek op musicals, die de luchtige oppervlakkigheid van Amerika weerspiegelden. Op deze reis bedenkt ze steeds nieuwe titels voor musicals over deze tijd. Teleurstelling, de musical.
De lezer krijgt ondertussen een aantal prachtige vrijgevochten Amerikanen voorgeschoteld. Mannen en vrouwen die bij de dag leven. Hillbillies, vissers, dronkenlappen, rokkenjagers en reizigers. Soms lijkt het of iedereen op drift is. Al op pagina 21 schrijft Eggers: ‘Amerikaan zijn betekent dat je een onbeschreven blad bent, en een echte Amerikaan is totaal blanco.’
Een Amerikaan is bij Eggers in deze roman niet honkvast.
‘Was je gek als je ergens wilde blijven? De blijvers waren ofwel het zout der aarde, de voedingsbodem van gezinnen, gemeenschappen en continuïteit van cultuur en natie, ofwel stomweg idioten. We veranderen! We veranderen! En de onveranderlijken hebben niet het monopolie op rechtschapenheid. Je kunt van mening of van omgeving veranderen en nog steeds integer zijn. Je kunt verhuizen zonder daarmee een slapjanus of een spookverschijning te worden.’

Amerikanen hebben een traditie van rusteloos rondtrekken. Door Eggers prachtig onderstreept door oproepen die ze aantreffen in oude tijdschriften. Mensen zijn familieleden uit het oog verloren en hebben advertenties en oproepen voor informatie geplaatst. Het zijn romans op zich. Josie is de enige niet, ze is de zoveelste in een eindeloze rij drifters, en zij heeft het geluk dat ze Alaska bereikt – waar ze op de huid wordt gezeten door bosbranden, maar ook die biedt ze het hoofd. En dat terwijl Ana en Paul in korte tijd opgroeien en wereldwijs worden.
Al op driekwart van de roman heeft ze hoge idealen omtrent haar vaderland afgelegd. ‘Ze was aan het beleefde, stilzwijgende geweld van haar leven in Ohio ontsnapt en had haar gezin nu naar het onbeschaafde hart van het land gebracht. We zijn geen beschaafd volk, besefte ze. Alle vraagstukken over de nationale volksaard, drijfveren en agressiviteit zouden opgelost kunnen worden als we die fundamentele waarheid onder ogen zouden durven zien.’

Helden van de grens is qua vorm Dave Eggers’ meest traditionele roman. Een road novel, avonturenroman, vrijwel chronologisch (met de gebruikelijke flashbacks) verteld. Het is zijn meest afgewogen roman, deze is geheel in balans. Geen experimenten als de dialoogroman Uw vaderen waar zijn zij? En de profeten, leven zij voor eeuwig? En veel meer down to earth dan De cirkel. Deze roman is zelfs eerder een tegenhanger van De cirkel, de orwelliaanse roman over wat delen van informatie op het internet in een maatschappij kan aanrichten. Helden van de grens heeft in dat licht eerder iets van een post-apocalyptische roman. Waar kun je nog naar toe? Naar Alaska. Weliswaar ‘het onbeschaafde hart’ van het land. Maar wel een hart.

Dave Eggers: Helden van de grens.
Vertaling: Gerda Baardman, Brenda Mudde, Elles Tukker, Maarten van der Werf en Monique ter Berg.
365 p’s, 24,99 euro (hardcover)
Lebowski
Verschijnt 28 juli

foto Homer, Alaska: Christopher Griner
Ryan Godfrey Frontier
Foto Ryan Godfrey