Op een van de eerste bladzijden van Vergeet de meisjes, de nieuwe roman van Alma Mathijsen staat een kleine anekdote. Op de redactie van de Amerikaanse krant That Way wordt een item besproken over zwerfhonden. Een journalist brengt het perfecte verhaal in, over een meisje van zestien dat een asiel heeft opgezet en inmiddels zesentwintig honden en vijf katten opvangt. Het perfecte verhaal, alleen, het meisje blijkt niet van vlees en bloed. Ebony Flynn is een personage uit Antidote, de roman van Iris Kouwenaar. De journalist had in zijn hoofd een bestaand mens van Ebony gemaakt.
Zo’n boek is Antidote (tegengif). Het dringt zich in ieders herinnering zodra het is gelezen. Een gelauwerd boek ook, dat al bij verschijnen grote prijzen wint en wordt geschaard onder de klassiekers van de toekomst.

Vergeet de meisjes speelt twintig jaar later, als de verteller van het verhaal, de Nederlands-Amerikaanse journalist Fields van zijn hoofdredacteur de opdracht krijgt om Iris Kouwenaar in Nederland op te zoeken voor een jubileuminterview. Fields heeft het tot dan toe voor elkaar gekregen om Antidote te negeren. Hij is een van de weinigen die het boek nooit heeft gelezen en ook de spin-offs van Antidote – stuk voor stuk steeds minder succesvol – wist te negeren. Fields is dan ook, redeneert zijn hoofdredacteur, de enige die zich zo kan verwonderen dat juist hij het interview moet maken.

Aldus reist de verteller naar Nederland, waar hij in Voorhorst Iris Kouwenaar zal ontmoeten. Hij krijgt echter geen voet tussen de deur van de beroemde schrijver, die uit het openbare leven is verdwenen. Fields wordt op afstand gehouden door Kay, de vriendin of huisgenoot van Iris Kouwenaar.
Als Fields door een toevallige samenloop van omstandigheden in het huis van de vrouwen terecht komt, begint een verhaal dat bladzijde na bladzijde macaberder wordt, alsof er een touw om je nek wordt geworpen dat onopgemerkt steeds iets meer wordt aangetrokken tot het je duizelt.

Fields weet in eerste instantie onopgemerkt te blijven. Hij observeert de vrouwen en ziet dat Kay voor Iris zorgt. Ze brengt haar eten op bed, draagt haar naar de badkamer om haar te wassen. Is Iris ziek? Hoe zit het met de vreemde relatie tussen de vrouwen? Zijn het minnaars, vriendinnen?
De relatie tussen Kay en Iris doet denken aan Misery van Stephen King, de thriller waarin de romanschrijver Paul Sheldon wordt gegijzeld door een krankzinnige fan. De gedachte aan het syndoom Münchhausen by proxy dringt zich eveneens op, omdat Kay een dagboek bijhoudt dat door Fields wordt gevonden. Onder ieder verslag van de dag zet Kay een serie cijfers. 0,17 0,32 1,8 0,032 op 16 april bijvoorbeeld. Het zouden meetwaarden kunnen zijn, maar ook de dosering van een toegediend ‘medicijn’.
Zoals de cijfers geeft Alma Mathijsen veel meer te denken. Buiten het huis van Iris en Kay wordt een boom omgehakt. De tuinmannen maken de vergissing om niet de zieke kastanje, maar een gezonde esdoorn te vellen. De kastanje zal later in het boek voor een nieuwe morbide wending zorgen.
Ook vertelt Iris (in ruil voor zorg, zo lijkt het) verhalen aan Kay over uitstervende mensengroepen. De kokkelduikende vrouwen van Korea bijvoorbeeld, de Feministen van de zee.

Vergeet de meisjes is een roman over liefde, vriendschap, obsessie, opoffering, zelfzucht en de grenzen daartussen. Als er al sprake is van liefde tussen Iris en Kay, dan is die van het verstikkende soort dat alleen kan bestaan als er niemand toekijkt. Fields kijkt toe en wordt van observator participant. De journalist kan geen buitenstaander blijven en fungeert als breekijzer.

Maar er is meer. Nergens geeft Alma Mathijsen meer dan een tipje prijs over de inhoud van Antidote. We komen te weten dat het boek zeven hoofdpersonen heeft die elkaar in Saoedi-Arabië hebben leren kennen. Ze ontkomen aan de paniek tijdens de hajj door tegen de stroom in te lopen. Ze denken over duurzaamheid en hoe te leven zonder de aarde te belasten.
De parallellen wijzen erop dat Iris Kouwenaar zichzelf probeert uit te gummen. Maar lukt dat werkelijk als je een boek als Antidote op de wereld hebt gezet?
Alma Mathijsen heeft met Vergeet de meisjes een even benauwende als intrigerende roman geschreven die veel aan de verbeelding overlaat. Wie de laatste bladzijde heeft gelezen komt de verwijzing naar de website van Iris Kouwenaar tegen. Haar werkelijkheid gaat verder, buiten de roman. Misschien is het een spoiler, maar je zou wensen dat je dit boek kunt vergeten na het gelezen te hebben. Om te zien of de ervaring die je opdoet een andere wordt als je eerst de website grondig hebt bestudeerd en dan pas aan de roman begint.
Dat is in feite ook de volgorde die Fields aanhoudt. Hij denkt veel te weten over Iris Kouwenaar voordat hij gedwongen wordt haar opus magnum te lezen. Genoeg in ieder geval, om hem te doen besluiten dat haar boeken niks voor hem zijn. Ook daarmee voegt Alma Mathijsen een actuele laag toe aan haar roman. Wat zegt een interview over een auteur? Zeggen romans misschien meer over de werkelijkheid dan de werkelijkheid zelf?
Het antwoord lijkt Alma Mathijsen te geven in de anekdote aan het begin van haar boek. Romanpersonages kunnen zo tot leven komen dat ze van vlees en bloed worden. Vergeet de meisjes. Deze meisjes zijn onuitwisbaar.

Marjon Kok

Alma Mathijsen: Vergeet de meisjes
216 blz.  €19,99
De Bezige Bij

foto Stanley Forthright