Theo HakkertOp 9 november is aan Mike McCormack voor Solar Bones de Goldsmith Prize toegekend.
In Solar bones, de nieuwe roman van de Ierse schrijver Mike McCormack (1965) staat nergens een punt. Aan het eind van Moedervlekken (eerste druk) van Arnon Grunberg staat er ook geen, maar dat is een kwestie van redactie – al vindt Grunberg het nu wel iets hebben, want hij wil nog een boek schrijven rond dezelfde hoofdpersoon.
Bij McCormack is het beleid. Nergens een punt. Zoals in The Wake van Paul Kingsnorth bijna geen punten staan. Het is op een of andere manier trendy.
Bij McCormack vinden we wel hoofdletters, bij namen en ook I is met een hoofdletter geschreven. Komma’s zijn er ook, evenals alinea’s. Al zijn het geen afgeronde alinea’s, in die zin dat zinnen soms doorlopen of een alinea op zich vormen. Zinnen die op dat moment als bruggetjes fungeren tussen twee alinea’s. Het doet in de verte denken aan hoe Antonio Lobo Antunes dat doet.
De grote vraag is natuurlijk waarom McCormack geen punten gebruikt. Ik wil niet de calvinist uithangen, maar enig nut moet deze afwezigheid wel hebben. Als gebbetje is het wat veel voor een roman van 223 pagina’s.
De verteller in de roman leeft niet meer. Daar zit ‘t ‘m in. Het is Allerzielen, de klok voor het angelus klinkt en dat is het moment dat de ziel van deze overleden man – hij was niet oud toen hij stierf – voor een paar uur kan terugkeren. Hij benut deze na-tijd om over zijn leven te vertellen. De auteur heeft gemeend deze levensoverpeinzing als een lange prozastroom te schrijven. In de verte doet het denken aan een elegie, een klaagzang met een rijk literair verleden, vaak een klaagzang over een verloren liefde. Hier is het eerder een klaagzang op het eigen verloren leven.
Marcus Conway was vader en ingenieur. Hij was mede verantwoordelijk voor de aanleg van bruggen en wegen in County Mayo, waar de geboren Londenaar McCormack woont. Het jaar is 2008. Allerzielen, dus 2 november 2008. De crisis is ook in dit toch al zo arme deel van Ierland behoorlijk voelbaar.
Conway vertelt over zijn ouders, over de tijd van oude tractoren. Veel aandacht is er voor zijn ideeën over de ingenieur als plaatsvervanger van God op aarde – gechargeerd. Zonder techniek rolt niks.
Zijn huwelijk was goed tot hij tijdens een congres in Praag bij een andere vrouw in bed belandde. Zijn vrouw kwam er achter en het is hommeles geworden. Maar ze heeft hem wel nodig wanneer zij het slachtoffer wordt, evenals honderden anderen, van een merkwaardige vergiftiging. Het grondwater is verontreinigd geraakt, mogelijk met uitwerpselen. Het kan ook mest of kunstmest zijn, dat van de weilanden via de sloten tot in de waterleiding is doorgedrongen. Haar ziekbed duurt lang, wellicht zelfs te lang, maar het kan als uitstel worden uitgelegd. Een autorit om medicijnen voor haar te halen loopt niet zo goed af.
Ondertussen lezen we prachtige hoofdstukken over hun dochter, een kunstenares, en hun zoon, die door McCormack een aantal keren via een Skypegesprek wordt opgevoerd.
Doet het er toe, dit verhaal? Ja, want de manier waarop McCormack zijn zorgen over milieu en economie in de roman heeft verwerkt is mooi gedaan. Niet te nadrukkelijk, niet met een vingertje.
Maar werkt het, een roman zonder punt? En of. De tekst vloeit en stroomt, en dat zelfs zo goed dat je de punt al snel niet meer mist (of zelf plaatst, in gedachten). Het zijn de geraffineerd geplaatste tussenzinnen die het behapbaar maken en de lezer bij de tekst houden. Deze zinnen fungeren als de punten in een beek waar het water listig om een steen stroomt, stil lijkt te vallen, maar achter de steen weer sneller vloeit. Dit is echt prachtig gedaan.
Waarmee Mike McCormack, na Kevin Barry, Eimear McBride, Sara Baume, Colin Barrett, Lisa McInerney en Paul Murray, de zoveelste loot is aan de Ierse boom die vooral zo spannend is omdat geen van allen het experiment schuwt. Ware het niet dat McCormack zo ongeveer de veteraan is in dit gezelschap. Twintig jaar geleden is hij gedebuteerd en hij geldt al jaren als onderschat. Het moet mede komen door zijn geringe productie. Het zou rechtvaardig zijn wanneer Solar bones hem de erkenning zou brengen die hij verdient.
Mike McCormack: Solar bones
223 pagina’s, Tramp Press
foto Tobias Wrzal