Theo HakkertSoms duikt, terwijl een schrijver aan een roman bezig is achter die roman het eigenlijke boek op dat hij had willen schrijven. Dat is hoe David Mitchell aan Doorgang (Slade house) is gekomen. Hij schreef aan Tijdmeters (The Bone Clocks) en daarachter doemde een ander boek op.
Tijdmeters bestaat uit zes novellen. Was Doorgang zoiets is als de zevende novelle?Het bleek uiteindelijk niet in Tijdmeters onder te brengen, maar het idee van een novelle over een huis dat een esoterische machine wordt, vond Mitchell wel iets om nader uit te werken. Zo is nu, binnen een jaar na die grote, groter, grootste roman van David Mitchell een voor zijn doen kleine roman verschenen. Doorgang.
Hij heeft het eerst maar eens op Twitter gezet, tweet na tweet.
Natuurlijk verwijst de roman terug naar Tijdmeters, maar is geheel losstaand te lezen. Misschien is de grootste verwijzing nog wel dat Mitchell, ook al heeft hij maar 206 pagina’s nodig, toch weer gewoon in novellen schrijft, althans in verhalen met intervallen.
De doorgang tot Slade House, om toch de Engelse titel maar te nemen (die niet had hoeven worden vertaald wat mij betreft, het is de naam van een huis), staat namelijk maar eens in de negen jaar open. De doorgang – een laag bij de grondse metalen poort – bevindt zich in Slade Alley, een akelig smal, donker gangetje tussen twee huizen, zo’n gang waar het Twents het superieure woord ‘weegte’ voor heeft.
Geen wonder dat niemand weet waar de doorgang zit. Bijna niemand kent het pad tussen de huizen. En Slade House? Nooit van gehoord.
Slade House is een Escher- of Danielewski-achtig huis. Van binnen groter dan van buiten. Onder loopt boven dood. Verhoudingen kloppen van kant. Verbazingwekkend dat de zwaartekracht hier werkt.
Het staat in een landgoed achter een van de muren, maar daar kan zich helemaal geen landgoed bevinden. Er staat allerlei bebouwing omheen. Tot je de doorgang door mag, dan opent zich een tuin van ongekende omvang. Alleen is het maar weinigen gegeven tot Slade House door te dringen. Je wordt alleen uitgenodigd als de duivelse tweeling Norah en Jonah Grayer iemand inviteren. Eens in de negen jaar – wat verwijst naar Tijdmeters, de roman waarin de Horologisten en Anchorites elk hun manier hebben om onsterfelijkheid te bereiken. Dat alles ten koste van de sterfelijke mens (the bone clocks). De Grayers hebben verse aanvoer nodig. Wie uitgenodigd wordt, voelt zich gevleid. Wat een eer, de stoutste dromen worden waargemaakt. Het is net Charlie and the Chocolate Factory.
Maar niemand keert ooit terug uit Slade House.
Afgezien van de omvang is er één groot verschil tussen Tijdmeters en Doorgang. Doorgang is het gekke broertje. Humor was altijd al aan Mitchell besteed. Te weinig humor, zei hij in een interview bij Tijdmeters, dan klopt het niet met de werkelijkheid.
(Werkelijkheid? Bij Mitchell? Alleen dat is al een grap. Fantasy, tijdreizen, groepen die elkaar hun onsterfelijkheid bestrijden.)
Doorgang is één grote verwijzingenmachine. Harry Potter, M.C. Escher, The Matrix, X-files, Edgar Allan Poe. Het is onmogelijk om alle verwijzingen in de populaire cultuur aan the dark side vol spoken en geesten te herleiden. Hoeft ook niet, dit boek lezen is meegaan in een kolkend feest van taal, gekte, grappen en grollen. Niet eng, wel spannend, altijd duizelingwekkend.
In het interview bij Tijdmeters zei David Mitchell: ,,Taal is de beste manier om een personage neer te zetten. Heb je zijn taalgebruik goed, dan hoef je niet veel te beschrijven. Alleen hoe ze spreken.”
Dat is wat hij in Doorgang nog verder doorvoert. Hilarische dialogen, scherp, adrem. Zo is Nathan Bishop, het 13-jarige jongetje uit het verhaal (spelend in 1979) waarmee de roman begint, een echo van de even oude Jason in Mitchell’s (deels autobiografische roman) Dertien. Een tikkeltje autistisch, en bijzonder gevat en grappig. Zo’n jongen die met heerlijke onbevangenheid de wereld aanschouwt.
Nathan is weer een voorbeeld van een Mitchell-personage dat helemaal door zijn woordkeus wordt neergezet. Weinig schrijvers hebben zo’n verfijnd gevoel voor het verschil in taal tussen sociale rangen en standen als Mitchell. ‘Puur survival’, volgens hem, één woord kon het verschil maken tussen een pak slaag op het schoolplein en ongeschonden thuis komen.
Dat maakt zijn personages zo bijzonder. In de wereld die David Mitchell, de meest avontuurlijke auteur van dit tijdsgewricht, in Tijdmeters en Doorgang heeft ontworpen komen de gekste schepsels voor: mensen.
David Mitchell: Doorgang
Vertaling: Harm Damsma
206 blz. 18,99 euro
Nieuw Amsterdam