In de rouw

Rouw als inspiratiebron. Als aanzet tot daden. Binnenkort op VersTwee een bespreking van Achter het verdwijnpunt van Laura Cumming. Een prachtig kunsthistorisch boek annex queeste naar een schilderij van Diego Velazquez, de grootste Spaanse schilder.
Een Engelsman kocht begin negentiende eeuw een geschilderd portret. Al snel meende hij zeker te weten dat het om een Velazquez ging. En dat voor acht pond. Het boek vertelt het verhaal van de geobsedeerde Engelsman en het verhaal van Velazquez. Maar het boek begint met de dood van Laura Cummings vader. Ze is daar zo door van de kaart dat ze besluit een reis te maken naar Madrid. Het Prado probeert ze te negeren, maar zo groot is het oude centrum nou ook weer niet. Nadat ze drie keer langs het museum is gewandeld, gaat ze naar binnen en wordt verwelkomd door de Koninklijke familie die is vereeuwigd op Velazquez’ ultieme doek, Las Meninas. Een fascinatie voor het leven. Maar het begon met het overlijden van haar vader.

Het is een trend.

Eindelijk, begin april, verschijnt ook in Nederland de bijzondere, korte roman van Max Porter. Grief is a thing with feathers. Een jonge moeder overlijdt. Een zwarte vogel meldt zich bij de kinderen en hun vader. En blijft bij hen in de rouwperiode.
Poëtisch, wonderbaarlijk, hard en zacht. Wat een weergaloze vertelling. Een aparte recensie volgt

As in tas is de titel van het nieuwe boek van Jelle Brandt Corstius, zoon van Hugo Brandt Corstius (Stoker, Piet Grijs, Battus etc). Het is de beschrijving van een fietstocht naar de Middellandse Zee. Een tocht die voortkomt uit een reactie op het overlijden van zijn vader. In de rouw, op de fiets.

De trend is al een lange tijd bezig. Is het dan nog een trend?

De H is van Havik van Helen Macdonald was niet onder te brengen in één genre. Hokjesgeesten hadden ’t er maar moeilijk mee. In zekere zin was het een rouwboek, want in dit autobiografische boek probeerde de schrijfster de dood van haar vader te verwerken. Ze nam een havik onder haar hoede en probeerde het dier te temmen – voor zover dat gaat bij een havik, helemaal tam worden ze nooit – om verschillende redenen. Zoals ze in het interview op VersTwee zei: omdat ze aan het mens-zijn wilde ontsnappen, om zichzelf op andere gedachten te brengen door zich op andere zaken te concentreren en omdat ze altijd al een havik wilde hebben. Haar vader was zelf valkenier.

(foto: Theodore Scott)

Het rouwboek.

Hier een niet uitputtende lijst, niet in de laatste plaats omdat er talloze boeken zijn waarin rouw om een overleden ouder, kind, familielid of vriend een rol speelt. In de boeken op deze lijst is rouw het bovenliggende thema.

Zoals zo vaak zijn genregrenzen moeilijk te trekken. Adriaan van Dis schreef in Indische duinen over onder andere het overlijden van zijn vader. Ik kom terug heeft hij geschreven na de dood van zijn moeder. Romans?

De eerste steen van Monica van Paemel gaat over een vrouw die vlucht voor de rouw door naar Israël te vertrekken. Roman?

In Birk van Jaap Robben gaat het over rouw en verlies bij de jonge Mikael, wiens vader in zee is verdwenen. Roman. Evenals Alex Boogers’ Het waanzinnige van sneeuw, dat gaat over een jongen die zich na de jonge dood van zijn zuster op de vechtsport stort.

Er moeten vele aanvullingen zijn. We houden ons aanbevolen. Liefst per email. Geen zelfhulpboeken graag, maar persoonlijke non-fictie geschreven met literaire middelen.

Roland Barthes – Rouwdagboek (2009)
De Franse filosoof hield dit dagboek bij bij het overlijden van zijn moeder. Bijzonder ook omdat hij zijn hele leven bij haar heeft gewoond.

Connie Palmen – I.M. (1988)

Na de dood van haar partner Ischa Meijer schreef Connie Palmen een intens  boek over de verwerking.

Connie Palmen – Logboek van een onbarmhartig jaar (2011)

Logboek dat Connie Palmen bijhield bij het overlijden van D66-politicus en minister van Staat, Hans van Mierlo.

Kristien Hemmerechts – Taal zonder mij (1998)

Inmiddels een standaardwerk in de letteren, dit autobiografische essay dat Kristien Hemmerechts schreef na het plotse overlijden, op straat in Lissabon, van haar partner, de dichter Herman de Coninck.

Anna Enquist – Contrapunt (2008)

Autobiografische roman over een vrouw die de dood van haar dochter tracht te verwerken door zich te verdiepen in Bach’s Goldberg Variaties. Anna Enquist verloor haar dochter bij een verkeersongeval.

Joan Didion – Het jaar van magisch denken (2005)

Veertig jaar leefde Joan Didion met haar man. Nadat hij was overleden probeerde ze door magisch te denken hem bij zich te houden. Het verlies beseffen, maar het tegelijkertijd willen ontkennen.

A.F.Th. van der Heijden – Tonio (2011)

‘Requiemroman’ naar aanleiding van het dodelijk ongeluk van Tonio, de zoon van Van der Heijden en zijn echtgenote Mirjam Rotenstreich, met Pinksteren 2010. Voor de roman kreeg Van der Heijden zowel de Libris Literatuur Prijs als de NS Publieksprijs toegekend.

Eerder publiceerde hij de requiems Asbestemming en De sandwich.

Frits Marnix Woudstra – Lucas Casimir (2015)

Na de zelfmoord van zijn zoon Lucas begon Woudstra, illustrator, tekenaar en beeldend kunstenaar, te schrijven. Over de feiten, de gevoelens en de trauma’s. Hij schrijft Lucas brieven. Een tijdje later begint hij zelf de brieven te schrijven die Lucas aan hem geschreven zou kunnen hebben.

Julian Barnes – Hoogteverschillen (2014)

In het derde verhaal in dit drieluik tracht Barnes woorden te vinden voor zijn ontreddering na het overlijden van zijn vrouw Pat Kavanagh, zes jaar eerder. Na de diagnose hersentumor heeft ze nog maar 39 dagen geleefd.

David Grossman – Een vrouw op de vlucht voor een bericht (2011)
Uit de tijd vallen (2012)

Twee boeken waarin Grossman de dood van zijn zoon Uri heeft proberen te verwerken. Uri was soldaat in het Israëlische leger.

Nicolaas Matsier – Gesloten huis. Zelfportret met ouders (1994)

Na het overlijden van beide ouders ruimt Matsier het huis leeg en dan blijkt hoeveel herinneringen er kleven aan de nagelaten spullen.

P.F. Thomése – Schaduwkind (2003)

Hoe heten de ouders van een overleden kind? Nadat zijn dochter Isa, slechts een paar weken oud, was overleden beschreef Thomése op meesterlijke wijze zijn gevoelens van ontreddering.

Mensje van Keulen – Olifanten op een web (1997)

Herinneringen bij de dood van haar moeder, door Mensje van Keulen opgeschreven in een mengvorm van dagboek en verslag.

hoofdfoto: Hartwig HKD