Theo HakkertEen roman vol hoofdstukken die eeuwen omspannen. Met voorwerpen die meereizen door de tijd. Waar kennen we dat van? Maar ook een roman over de strijd van vrouwen voor erkenning, zelfstandigheid en onafhankelijkheid. Een robuust geschreven debuut van belang: The Shore van Sara Taylor. De vertaling is nu verschenen bij Ambo Anthos.
Met Cloud Atlas heeft David Mitchell laten zien hoe fascinerend het is om eeuwen te overspannen. De roman begint halverwege de negentiende eeuw, terwijl twee van de zes delen zich afspelen in de toekomst. Mitchell ontwierp voor elk van de zes verhalen een eigen stijl en idioom. Van moeilijke oude taal tot moeilijke toekomsttaal en dat laatste zelfs twee keer.
Nu voorlopig ophouden over Mitchell, het zou de indruk kunnen wekken dat Sara Taylor een epigone is en dat is ze nadrukkelijk niet. Haar roman is zo sterk dat het ronduit onbegrijpelijk is waarom succes tot nu toe uitblijft. Maar de Nederlandse vertaling van The Shore staat op stapel.
The Shore is een eilandengroep voor de kust van Virginia, in Chesapeake Bay. Sara Taylor, afkomstig uit Virginia, slaat in dertien ouderwets aangeduide hoofdstukken op allerlei manieren bruggen tussen de eilanden onderling en het Amerikaanse vasteland. Het ‘vroegste’ verhaal speelt in 1876, het ‘laatste’ in 2143.
Het is ook een dubbele familiegeschiedenis. De lezer volgt een lijn die inzet met Andrew Day en een andere met Medora Slater. De familiestambomen staan keurig getekend voor in het boek en dat is handig. Er zijn lezers die vinden dat een boek niet kan deugen als de schrijver er niet in slaagt de verhalen te vertellen zonder stamboom; The Shore is een voorbeeld van een boek dat het tegendeel bewijst. Terug slaan naar eerdere passages is nodig, voor wie precies wil weten hoe de draden zijn gespannen. Sara Taylor is er een meester in om met subtiele verwijzingen en terugkerende namen de soms grote gaten in de tijdlijnen te dichten.
Niet alleen met namen overigens, ook met voorwerpen. Zoals David Mitchell dat ook deed en doet in Cloud Atlas en zeker ook The Bone Clocks. Al kan Taylor The Bone Clocks niet hebben gelezen toen zij haar eigen boek schreef. De boeken verschenen ongeveer tegelijkertijd.
Het is dus zaak op details te letten. Op vertelde flashbacks ook, hoe klein ook. Er kunnen aanwijzingen in zitten voor gebeurtenissen en wendingen die in tussenliggende jaren hebben plaatsgehad en die de lezer nodig heeft om de geschiedenissen te completeren.
Maar dat hoeft allemaal niet. Het is net zo goed mogelijk om de dertien hoofdstukken te lezen voor wat ze zijn: treffend, vaak robuust verwoorde korte verhalen over bewoners van The Shore, over mensen die er nog zullen gaan wonen en over anderen die allang zijn vertrokken maar niet loskomen van de streek.
(Vuurtoren in Chesapeake Bay. Foto: scott1346)
Wat de verhalen op andere wijze bijeenhoudt is het thema van de vrouw in haar strijd om zelfstandigheid, een eigen positie, vrijheid, de ontworsteling aan een mannelijk juk en sociale controle. Anders dan Mitchell met zijn zes stijlen, schrijft Sara Taylor de hoofdstukken in dezelfde stijl en toon. Wat ze bijvoorbeeld wel doet, is een hoofdstuk in de jij-vorm.
De rode draad is belangrijker. De veerkracht van vrouwen.
Niet dat het altijd goed uitpakt. Wat heet: in het heftige eerste hoofdstuk komt het resultaat van Chloe’s dadendrang niemand ten goede. Het is 1995. Tussen de regels door staat het levensverhaal van deze jonge meid. Moeder dood, vader aan de crack, een vader met losse handjes bovendien. Chloe doet alles om haar jongere zusje te beschermen. Maar dan ook alles. Schietoefeningen doet ze, voor het geval dat. Een schokkende bekentenis volgt in de laatste regel, al waren er vooruitwijzingen die de lezer hadden kunnen voorbereiden. Southern-gothic van de bovenste plank, ook al is het decor een eiland bij de Atlantische Oceaan.
Blijft toch apart dat na zo’n verbijsterend slot van hoofdstuk 1 de roman doodleuk verder gaat met een hoofdstuk dat in 1933 speelt en waarin niets op hoofdstuk 1 teruggrijpt of er op preludeert.
Maar wat blijft is de zelfverzekerdheid van de vrouw, in dit geval Letty. Ze had willen kiezen voor Mark, maar Mark is een treuzelkont. Hij waant zich zeker van haar, maar ze gaat er vandoor met een andere man. Om later terug te keren en met Mark een hooibergaffaire te beginnen. Ze draait er niet omheen waarom ze destijds is weggegaan.:
‘I loved you, Mark. And I still do. But I know you too. I left because you weren’t going to do anything, not yet, and I couldn’t wait any longer. And I know you’re not going to do anything now, either.’
‘But-‘
She hushes him with a finger, a look.
‘You’re not ready. Fair enough. That’s your choice to make. But please, don’t question my choices’.
Centrale zin in de roman die laatste: ‘Don’t question my choices’.
In elk hoofdstuk laat Sara Taylor zien hoe familiebanden rekken en strekken en zelfs hun invloed houden als ze lijken te zijn doorgesneden. Familiebanden die ook nog eens sterk verbonden zijn met de eilanden van The Shore.
Voor wat Sara Taylor zelf betreft zijn die banden er ook. Op gevaar af haar opnieuw weg te zetten als navolgster: de roman ademt invloeden van Flannery O’Connor, Eudora Welty en Ursula Le Guin (in de dystopische hoofdstukken). Geen kritiek, eerder een aansporing om deze sterke, geraffineerd gecomponeerde roman te lezen en op waarde te schatten.
Sara Taylor: The Shore
304 blz. (gebonden)
William Heineman
De Nederlandse vertaling van Jan de Nijs : De kust verschijnt binnenkort bij Ambo Anthos